Đến nay, HIV/AIDS vẫn là một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng lo ngại trên toàn cầu. Tại Việt Nam, giới trẻ – đặc biệt là những người trong độ tuổi từ 15 đến 40 – đang ngày càng trở thành nhóm có nguy cơ cao mắc HIV do các hành vi tình dục không an toàn, thiếu kiến thức về phòng tránh, và sự kỳ thị xã hội khiến việc tiếp cận dịch vụ y tế gặp khó khăn.
Báo cáo tổng kết năm 2024 của Cục Phòng, chống HIV/AID cho biết năm 2024 cả nước ghi nhận 13.351 trường hợp phát hiện mới HIV dương tính. Trong số ca phát hiện mới năm 2024, tỷ trọng ca nhiễm HIV phát hiện mới ở miền Nam chiếm phần lớn (>60%); Nhóm MSM chiếm tỷ trọng lớn (gần 40%); Người nhiễm HIV trong nhóm tuổi 15-29 và 30-39 vẫn đang chiếm đáng kể. Tại Nghệ An tính đến 15/5/2025 số người nhiễm HIV/AIDS lũy tích là 11,057, số người đã tử vong là 4,687, số còn sống là 6,650. Trong đó tuổi trẻ chiếm gần 52% số ca nhiễm.
Để giảm tỷ lệ nhiễm mới trong giới trẻ, giải pháp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) là một trong những giải pháp man lại hiệu quả cao. Khi được sử dụng đúng cách, PrEP giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường tình dục đến 99%, và khoảng 74% đối với những người sử dụng ma túy qua đường tiêm. PrEP hiện nay đang đóng vai trò rất quan trọng trong chiến lược quốc gia chấm dứt dịch AIDS, và được xem là một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay.
PrEP được khuyến cáo dùng cho những người chưa nhiễm HIV, nhưng có nguy cơ lây nhiễm cao, như nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), người chuyển giới nữ (TGW), bạn tình HIV âm tính của các cặp bạn tình dị nhiễm (một người nhiễm HIV và một người chưa nhiễm HIV), người tiêm chích ma túy. PrEP là một biện pháp tình thế rất quan trọng và có hiệu lực khi chưa phát minh được vắc-xin chống HIV và bổ sung vào như là một can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV. Đây cũng là công cụ quan trọng để tiếp cận các nhóm dân số dễ bị tổn thương, thường bị kỳ thị và khó tiếp cận với các dịch vụ y tế thông thường. Thông qua đội ngũ đồng đẳng viên, hệ thống y tế có thể kết nối, tư vấn và hỗ trợ điều trị PrEP cũng như nhiều dịch vụ chăm sóc sức khỏe khác: Lậu, gian mai…Đối với khách hàng nguy cơ cao, PrEP bổ sung thêm một “lá chắn” quan trọng, giúp giảm đáng kể số ca nhiễm mới, từ đó tiến gần hơn đến mục tiêu “chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030” mà nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang theo đuổi.
Tại Nghệ An, chương trình điều trị trước phơi nhiễm HIV tính đến 15/5/2025 đã có 3,412 khách hàng nhận dịch vụ PrEP ít nhất một lần trong kỳ báo cáo, Số khách hàng đang sử dụng PrEP ở cuối kỳ báo là 2,866, trong đó khách hàng lứa tuổi 15 -29 tuổi chiếm 40%, khách hàng 30-39 tuổi chiếm 29,5%.
Tư vấn cho khách hàng tuân thủ điều trị PrEP
Có thể nói, PrEP trao cho giới trẻ quyền chủ động bảo vệ bản thân khỏi HIV, đặc biệt trong bối cảnh không phải lúc nào cũng sử dụng bao cao su hoặc khi đối tác không rõ tình trạng HIV. Việc phòng tránh HIV không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn giảm gánh nặng điều trị trong tương lai. Khi hiểu rõ về PrEP và tiếp cận nó như một công cụ y tế bình thường, giới trẻ có thể tự tin hơn trong việc chăm sóc sức khỏe tình dục của mình. Bên cạnh đó, PrEP tạo động lực để chủ động xét nghiệm, khám sức khỏe định kỳ, và hiểu rõ hơn về sức khỏe tình dục. Khách hàn sử dụng PrEP thúc đẩy nhận thức rằng phòng ngừa HIV không phải là vấn đề của một nhóm đối tượng nào đó, mà là quyền chăm sóc sức khỏe cho tất cả mọi người.
Dù hiệu quả, PrEP vẫn còn xa lạ với nhiều bạn trẻ vì thiếu thông tin, e ngại xã hội, hoặc lo ngại chi phí. Tuy nhiên, hiện nay tại Việt Nam với sự hỗ trợ từ Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS, đã cung cấp PrEP miễn phí hoàn toàn cho khách hàng, đặc biệt tại các phòng khám và điều trị PrEP nhân viên y tế luôn thân thiện, cởi mở hết mình.
Để PrEP phát huy hiệu quả hơn, thời gian tới cần mở rộng và duy trì bền vững can thiệp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP) cho những người có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV để giảm số người nhiễm mới, góp phần đạt được mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS tại Việt Nam vào năm 2030.
Mở rộng độ bao phủ, duy trì và đa dạng mô hình cung cấp dịch vụ PrEP phù hợp với mô hình dịch HIV tại các tỉnh, thành phố: mô hình y tế công, tư, mô hình PrEP lưu động, thí điểm mô hình PrEP từ xa ….
Tiếp tục đa dạng các hoạt động truyền thông tạo cầu phù hợp với quần thể đích. Phối hợp cung cấp dịch vụ PrEP với truyền thông tạo cầu.
Khuyến khích giới trẻ tìm hiểu và tiếp cận dịch vụ y tế thân thiện, bảo mật.
Phá vỡ sự kỳ thị để việc sử dụng PrEP trở nên bình thường như việc tiêm phòng.
Bên cạnh đó, tăng cường vai trò của cộng đồng và y tế tư nhân trong cung cấp PrEP; PrEP xã hội hóa: Huy động khả năng tự chi trả của khách hàng cho các dịch vụ sẵn có (thuốc, xét nghiệm, điều trị STIs…); Thiết lập chuỗi cung ứng thuốc và sinh phẩm ổn định, dễ tiếp cận và được khách hàng chấp nhận.
PrEP không chỉ là một viên thuốc, mà là một bước tiến lớn trong việc kiểm soát đại dịch HIV. Giới trẻ – những người năng động, tiên phong – có thể trở thành lực lượng dẫn đầu trong việc lan tỏa thông điệp “chủ động phòng tránh, sống khỏe mạnh”. Hãy biến hiểu biết thành hành động, và bắt đầu bảo vệ bản thân ngay từ hôm nay.
Văn Tiến
Ý kiến bạn đọc
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
